Response

Let goed op de signalen die een persoon in coma uitzendt.

Om iemand in coma te kunnen bereiken zullen we afstand moeten nemen van voor ons gebruikelijke manieren van communiceren, we moeten ons aanpassen aan de wereld van de persoon in coma, we moeten proberen om in zijn taal met hem te communiceren. Ook als je niet beschikt over allerlei kennis en vaardigheden zal een liefdevolle benadering, waarin je laat merken dat je hem wilt vergezellen, al een goede basis voor contact kunnen zijn. Toon dat je open staat om op zijn manier te communiceren, leef je in in zijn mogelijkheden en weet dat die vaak beperkt zijn en hij weinig keuzemogelijkheden heeft. Probeer te luisteren naar de taal die hij met je wil spreken.

Als je een response, een reactie waarneemt, hoe gering of subtiel die ook mag zijn, zeg dan tegen de persoon of laat merken dat je het hebt waargenomen en moedig hem aan te herhalen en ook om het te versterken. In het algemeen geldt misschien dat hoe meer response wordt verkregen , hoe beter een communicatie kan worden opgebouwd, maar weet dat ook een zeer minimale reactie van significant belang kan zijn.

Wees geduldig en neem de tijd. Als je geen response waarneemt of als de reactiviteit afneemt, neem dan rust, neem gewoon de tijd en probeer het later weer, eventueel op een andere manier. De reactiviteit kan beïnvloed worden door de toediening van medicijnen (morfine, pijnstillers) die een vertragende werking op de response kunnen hebben. Bij hersenletsel zal het vaak langer duren of moeilijker zijn om met de comateuze persoon in contact te komen naarmate het letsel ernstiger is of naarmate de comateuze toestand langer heeft geduurd. De response kan in het begin soms minimaal zijn of nauwelijks waarneembaar en het opbouwen van contact of verkrijgen van response kan veel tijd en vooral ook geduld vragen. Anderzijds functioneren mensen niet als machines en kan het zijn dat iemand met ernstig hersenletsel onverwacht sneller herstelt dan men bij iemand met geringer letsel zou verwachten. Het verloop is nauwelijks voorspelbaar.

Hou een dagboek bij van alle reacties die je hebt waargenomen en ook van de omstandigheden waaronder er een response was, bijvoorbeeld een trekje met een ooglid als iemand dichtbij de persoon komt of een bepaalde response op muziek, vertellen, aanraking, praten of op een andere manier om een verbinding te creëren. Let goed op of bepaalde vormen van response of signalen herhaaldelijk of consistent voorkomen, want deze kunnen straks gebruikt worden voor het opzetten van communicatie waarbij aan de comateuze persoon vragen gesteld kunnen worden waarop deze middels een signaal met “ja ” of “nee” kan antwoorden (binaire communicatie).

Response kan zich in allerlei vormen voordoen: een subtiele beweging van een vinger, een teen, de mond, de neusvleugels, een wenkbrauw, een arm of been, een hand of andere lichaamsdelen. Maar ook kuchen, gorgelen, slikken, zuchten, een geluid maken, tranen, een zenuwtrekje, knijpen met de hand, het kijken in een bepaalde richting en het openen of sluiten van de ogen kunnen belangrijke signalen zijn uit de wereld van de persoon in coma. Als je laat merken dat je zijn signalen, hoe minimaal die ook zijn, hebt gezien, gehoord of gevoeld dan zal de persoon begrijpen dat je zijn taal kunt begrijpen. Hij zal begrijpen dat hij middels de door hem gekozen taal met je in contact kan komen en daarmee zal de verbinding gelegd kunnen worden.

Weet dat ook de kleinste reactie de ingang kan zijn voor communicatie.

CONTACT  

Een minimale response kan een belangrijke stap zijn

In de indrukwekkende film “Lorenzo’s Oil” is een jongen van 10 jaar (Lorenzo) in coma geraakt door een aandoening van de hersenen. Op een gegeven moment weet hij aan zijn ouders duidelijk te maken dat hij het voorlezen van een bepaald boek niet meer leuk vindt doordat hij zijn geopende ogen naar achteren kan wegdraaien. De ouders begrijpen door dit herhaaldelijke signaal dat ze met Lorenzo kunnen communiceren en antwoord op een vraag kunnen krijgen. Lorenzo beantwoordt een vraag met “nee” door zijn ogen naar achteren te draaien en met “ja” door niets te doen en strak omhoog te kijken. Later stimuleren ze Lorenzo zachtjes en bij herhaling met de woorden: “Zeg tegen je hersenen dat ze tegen je hand zeggen dat je je pink kunt bewegen”. Een kleine, minimale beweging van de pink is even later een startpunt voor verdere communicatie.

Twee belangrijke uitgangspunten bij het contact met iemand die zich in coma bevindt zijn dat alles kan worden beschouwd als informatie en dat informatie moet worden gecommuniceerd en net zolang zal worden uitgezonden totdat het is ontvangen.

Een voorbeeld uit de praktijk: een man is in coma geraakt en ligt met zijn linkerhand en vingers in een onnatuurlijk gedraaide positie. Degene die bij hem is legt haar vinger in zijn handpalm, waarna hij zijn vingers zachtjes over de hare buigt. Dit is een positieve response waarop zij zegt het buigen te hebben gezien en antwoord door  zachtjes in zijn hand te knijpen en te zeggen dat zij nu in zijn hand knijpt. Ze knijpt in zijn hand en hij knijpt terug, harder, zij knijpt weer en hij klemt haar hand vast. Zij zegt: je knijpt met je linker hand en dat is heel goed, ga door en doe dat zo lang als je wilt. Hij klemt haar gedurende enkele minuten heel stevig vast om daarna te ontspannen, de vrouw ontspant haar hand tegelijkertijd en als ze loslaat ziet ze dat zijn hand niet meer in die onnatuurlijk gedraaide positie ligt, maar gewoon is gestrekt.

Een communicatie heeft plaatsgevonden. Wat exact de inhoud van de gecommuniceerde informatie was kan onderwerp zijn van psychologische beschouwingen, maar is voor de helper, voor de vrouw in dit voorbeeld, niet van belang. Wel van belang is dat er contact is gelegd en het is goed te begrijpen dat iemand in coma een sterke behoefte aan communicatie kan hebben, dat dit niet op een spectaculaire manier hoeft plaats te vinden en zich bovendien in een kort tijdsbestek kan afspelen. Het bijstaan van iemand om een communicatie te realiseren kan een belangrijke schakel zijn bij het voltooien van zijn innerlijke processen. We hoeven daarbij niet te interpreteren.

Je aanwezigheid en je liefdevolle inzet om in contact te zijn kunnen voor de ander al van grote betekenis zijn.